اصول اخلاق تفسیر قرآن کریم؛ ملاحظات، مقدمات، چالش‌ها و پیشنهادها

Authors

احد فرامرز قراملکی استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران

سید هدایت جلیلی استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی کرج

هاجرخاتون قدمی جویباری دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران

Abstract:

تفسیر قرآن به‌منزله کنش اختیاری مفسران، افزون بر بایسته‌های هرمنوتیکی و روش‌شناختی، مشمول بایسته‌های اخلاقی است. این بایسته‌ها مفسر را در دوراهی‌های انتخاب، یاری می‌کنند. التزام به اخلاق تفسیر منوط به وجود اصول اخلاقی برای تفسیر، آگاهی نسبت به آنها و نیز اراده معطوف به کاربست آنهاست. اصول اخلاقی تفسیر نیز به‌ نوبۀ خود باید مستدل و مستند به اصول اخلاقی عام باشد. از این رو، تدوین و تبیین اصول برای اخلاقی کردن ساحت تفسیر متن با چالش‌هایی روبه‌روست. با عبور از این چالش‌ها، می‌توان اصولی عام برای تفسیر هر متن پیش نهاد و برای متون ویژه و خاص، اصولی ویژه. از این میان، قصدمندی ماتن، حمل بر صحت، مواجهۀ تحلیلی و نقادانه با متن، پرهیز از ساده‌سازی و قوی‌سازی متن را می‌توان به‌عنوان اصول عام اخلاقی برای تفسیر متون برشمرد و مواردی چون: محوریت ارادۀ الهی در انتساب معنا به متن؛ پایبندی به قواعد تفسیر؛ احتیاط علمی و پرهیز از مواجهۀ خام و عجولانه در بیان معانی آیات؛ تمایز بین بیان متن و درباره متن؛ پرهیز از اتّباع متشابه؛ پایبندی به انصاف و مواجهۀ عادلانه؛ انتقادپذیری و توجه به خرد جمعی؛ امانت‌داری در نقل؛ آگاهی از مبانی کلامی و اعتقادی مربوط به قرآن و مؤلف قرآن؛ اصلاح نفس و آرایش نفس به فضائل اخلاقی.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

اخلاق تفسیر قرآن کریم

از جمله مباحث مرتبط باپدیده فهم متن و بیان و تفسیر، اخلاق مربوط به آن است. در اخلاق فهم و تفسیر متنپرسش‌هایی چند مطرح است. برخی از این پرسش‌ها عبارت است از: آیا انسان در قبالمتنی که به دنبال فهم آن است مسئولیتی دارد ؟ آیا برای فهم و تفسیر متن، معیارهاییوجود دارد که ما را ازگام گذاردن در بیراهه مبرا دارد؟ و آیا هرکس برای فهم متنآزاد است و آنچه برداشت می‌کند را می‌تواند به متن مورد نظر و صاحب آن ...

full text

تفسیر سیاسی قرآن کریم: ملاحظات روش شناختی

full text

اخلاق تفسیر قرآن کریم

از جمله مباحث مرتبط باپدیده فهم متن و بیان و تفسیر، اخلاق مربوط به آن است. در اخلاق فهم و تفسیر متنپرسش هایی چند مطرح است. برخی از این پرسش ها عبارت است از: آیا انسان در قبالمتنی که به دنبال فهم آن است مسئولیتی دارد ؟ آیا برای فهم و تفسیر متن، معیارهاییوجود دارد که ما را ازگام گذاردن در بیراهه مبرا دارد؟ و آیا هرکس برای فهم متنآزاد است و آنچه برداشت می کند را می تواند به متن مورد نظر و صاحب آن ...

full text

اصول گرایش فمینیستی در تفسیر قرآن کریم؛ معرفی و ارزیابی

تفسیر اجتماعی به عنوان یکی از گرایش‏های تفسیری در سده اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته‏است. یکی از زیرشاخه‏های این گرایش تفسیری که در چند دهه گذشته ظهور و بروز چشمگیری در جهان اسلام داشته، گرایش فمینیستی در تفسیر قرآن کریم است. در این مقاله، در گام نخست پس از معرفی اجمالی جریان فکری فمینیسم اسلامی در جهان اسلام، مهمترین اصول این گرایش تفسیری در مقابل تفاسیر سنتی یعنی پرهیز از تحمیل عقیده مردسالا...

full text